BIBLE-A THU DANGLAM TE



     Bible hi han chhiar han chhiar ta ila, thu danglam leh mak tak tak hmuh tur a awm leh nawlh thin. Thu danglam han tih hian amah a inkalhna thu lam ni chuang hauh lovin, hriatthiam mai harsa tak tak te kan sawina zawk a ni. Engkim hian chhanna an nei vek a, chhanna awm lova kan ngaih thin chhan erawh chu a chhanna kan hriat loh vang a ni chawk. Engkim hian chhanna a neih vek ringtu lian tak chu Science hia a ni awm e, nimahsela chu science pawh chuan chhan theih loh tam tak a nei bawk a.

 


Khawvel hi engtianga upa nge?



       Khawvelah hian thil kal dun, inmil hun nei leh inmil lohna nei a awm a, chu chu Science leh Bible hi a ni awm e. Kawng tam takah chuan an thil hmuh a inang viau thin a, science hian Bible hi a zui zawk a tihtheih awm e. Nimahsela khawvel upat zawngah hian an rilru erawh a thuhmun chiah lo nge, Science-a kan mithiamte leh Bible zir mite chhút dan a inang chiah lo zawk? Scientist te chuan he kan khawvel hi kum 4.543 billion (tluklehdingawn sangkhat) laia upa niaa an sawi laiin, Bible zir mite chuan kum 4004 BC-ah khan khawvel hi siam niin an sawi thung. Chuti a nih chuan kan khawvel hi kum 6023 (2020-ah) a ni dawn tihna a ni. He ngaihdan hi Young Earth Creationsm ti pawh a sawi thin a ni a, Ussher Chronology an tih mai, James Ussher, Archbishop of Armagh chuan hun tehna (chronology) chung chang a ziak lehkhabu atanga intan chho ni pawhin a lang.  Kum 1650-ah tlangzarhin Latin tawng ‘Annales Veteris Testamenti’ tiin a hming vuah a ni a, Thuthlung hlui hun kal zela thil lo thlengte ziahna bu (Annals of the Old Testament) a ni. Hetiang deuh chiah hi John Lightfoot pawhin 1642-1644 khan a lo tichhuak tawh bawk a, Ussher – Lightfoot Chronology ti pawha sawi thin a ni. Sawi danah chuan, Pathian hian thilsiamna hi tumhnih a lo nei bawk.



      Bible kan chhiar chuan, A tîrin Pathianin lei leh vân a siam a. Tin, Lei hi a chhiaa a ruak ngawt a ni a; tui thûk tak chung chu a thim mup a. Pathian Thlarau chuan tui chungte chu a awp reng a,’ (Gen.1:1,2) tiin a lo sawi a, a lan danah chuan Pathianin galaxy hrang hrang a siam hnu khan a chawl lawk a, a hnu daihah khawvel chhunga thil awm hrang hrang te hi a siam chauh ni pawhin a ngaih theih awm e.

 


Thua siam leh kuta siam mihring an awm hrang em?



       Pathianin mihring a siam thu chu Genesis 1:26-28 –ah kan hmu a, tichuan Genesis 5:1,2 kan en chuan, ‘Hei hi Adama thlahte chuanna lehkha bu chu a ni. Pathianin thu ngawta mihring a siam nî khân Pathian anpuiin amah chu a siam a; thu ngawtin mipa leh hmeichhiaah anmahni chu a siam a ni; thu ngawta siama an awm nî khân mal a sâwmsak a, an hmingah chuan “Mihring” a vuah a’ tiin a lo sawi a. Thenkhat chuan Pathian hian mihring hi vawihnih a siam a, kuta siam leh thua siam a nei niin an ring bawk.

 


      OV Bible-ah chuan thua mihring siam angin a rawn sawi a, mahse lehlin (version) dang han en chuan ‘Thu ngawt’ tih hi hmuh tur a awm lo thung. Thu in nge kutin mihringte hi siam kan nih chu a inziak lem lova, vaivut atanga siam kan nih thu erawh a inziak thung. Kuta siam kan nih rin theihna chu, hmeichhia siam a nih dan kha a ni awm e (Gen.2:21,22). Adama nakruh chu lakchhuah a ni a, chumi hmang chuan hmeichhia chu siam a ni. Kutin min siam emaw, thuin min siam emaw han tih dawt chu a felhlel deuh maithei a, mahse Pathianin min siam tih erawh chu a chiang viau thung awm e.


 

Evi kha ni 6 nia siam nge ni 7 ni?



        Evi kha ni 6 nia siam ni ve lova ngaih theih a ni. Pathianin mihring a siam khan Adama chung chang a rawn sawi a (Mihring chu plural form ni tho mah se), khawvel enkawl turin thuneihna  a pe hmasa phawt a. A hnu deuhah chuan a muthilh tir a, a nakruh la chhuakin hmeichhia a siam chauh a nih kha. Adama a muthilh tir han tih khan zan a nih thu sawi lanna a awm hauh lova, Genesis 1:27-31 kan chhiar chuan, Pathianin anmahni mal a sawm thu kan hmu a nih kha. Ni sarih niah hmeichhia hi siam ni lovin, ni ruk nia siam ve bawk an ni.

 


Chhia leh tha hre sain mihringte siam an ni lovem ni?



        Genesis 3:4,5 kan chhiar chuan, ‘Tin, rûl chuan hmeichhe hnênah  chuan, “Thi teh suh e: in ei nî apang chuan in mit a lo vâr ang a, a chhia leh tha hriain Pathian ang in lo ni dâwn tih Pathianin a hre reng a  nih chu,” a ti a’ tiin Setana chuan mihringte chu chhia leh tha hria an ni lo awmin a sawi a. Chutiangin Pathian pawhin chhia leh tha hriatna thei chu huan lai takah a to tir bawk. Mihringte chuan chu thei chu an ei ta ngei a, mahse Pathian tawngkamah chuan, “Ngai teh u, mihring chu a chhia leh a tha hriain keimahni ang a lo ni ta” (Gen.3:22) tiin kan hmu bawk. Mi thenkhat chuan thei an ei hma kha chuan mihringte hian duhthlan theihna fim tak emaw, chhia leh tha hriatna fim an nei lo niin an ngai a ni.

 


   Nimahsela nguntaka kan ngaihtuah chuan, mihringin chhia leh tha a hriat khan Pathian chu a tilungngai hle a ni tih a hriat theih a, a lungngaihthlak hle bawk a. Pathian khan mihringte chu Eden huanah khan thil tha engkim a hmuh tirin a chen tir a, hriat loh an neih chu ‘a chhia’ a ni. Thil chhia hmu turin a duh lova, sual hnathawhin a nghawng rapthlak chu a hrechiang hle bawk. Ei phalloh thei an ei hma zawng chuan mihring chuan thil tha chauh a hre thin a, thei a ei hnuah erawh a chhia pawh a hre tel ve ta a ni.


 

Kaina’n a tlanchhiatnaah nupui a nei em?


  

       Bible hian thil inhlat tak pawh inhnaih tak angin a sawi chawk a, Kaina leh Abela pian chan chin kan chhiar chuan Kaina pian hnu lawkah Abela a rawn piang lehnghal ang maiin a sawi (Gen.4:1,2). Kaina’n nupui a neih thu ziaka hmuh tur a awm lem lova, a tlanbo hnuah khan a nupui a pawl thu chauh kan hmu thung (Gen.4:7). Khawvelah mihring tam tak an awm a, an damrei thin hle a nih kha. Adama te khan fanu an neih thu kan hmu lova, fa engzah chiah nge an neih pawh hriat a ni lem lo bawk. Amaherawhchu, an zavaia chhui vek theih an ni lova, chhui bik an nei tih erawh kan hriat atan a pawimawh hle awm e.


 

Pathian Thlarau hian mihring a bei thin em ni?


    

    Genesis 6:3 kan chhiar chuan kan hmu a, ‘Ka Thlarau chuan mihring chu kumkhuain a bei reng lo vang, anni chu tisa an ni si a,” tiin a lo sawi a, tisa an ni si a han tih mai hian ngaihtuahna a hruai kawi thei viau awm e. Pathian leh mihring an indo emaw tih mai pawh awl tak tur a ni. Nimahsela, Pathian Thlarau chuan mihring chu a bei thin tlat mai si.  Mihring rilrua kawng dik zawh tura nawrtu chu Thlarau Thianghlim a ni a, chu Thlarau Thianghlim chuan inlamlét tura a sawm mihringte chu sawm fo mah sela chawlhsan hun a nei dawn tihna mai a ni. Kumkhuain an thinlung hneh tum pawh ni sela, thi thei mihring mai an nih vangin beih kumkhua theih pawh an ni lovang.

 


Pathianin tui let lo turin thu a thlunga, engvanga tui lian reng nge a nih?


     

     Genesis 8:21 leh 9:9 –ah chuan Pathian ngeiin khawvelah tui lét tir tawh lo turin thu a thlung a, nimahsela tun thleng hian tuilian vanga nunna chan ta sawi tur an awm bang chuang lo a nih hi. Nimahsela hei hi kan Pathian sawi tum erawh a ni lova, a tum berah chuan khawvel pum huapa tui let, Nova hunlai a mi ang a tui let zawk kha a ni.

 


Pathian siam vek kan nih chuan, piansualna hi engtia awm thei nge?


      

       Pathianin mihring a siam a, a siam loh tumah kan awm lo tih chu kan pawm vekin a rinawm. Nimahsela tun thleng hian piansualna te a awm a, chu chuan zawhna min neih tirin, ‘Pathian hian tinge hetianga a siam bik?’ tiin. Nimahsela siamtu chuan inthlahpung turin mihring chu a siam a, an inthlah pun theihna atan anmahnia an chi awm dan tur ang takin a dah bawk a. Leia vaivuta a hranpaa siam ngai tawh lovin, a thilsiam tea thil ropui a dah vang chuan mihring dang a insiam theih phah ta thung. Piansualna thlenna thin tam tak chu mihringin a tihsual thin vang a ni kan ti thei awm a; vanduaina chu kan tawng vek thei a, mahse kan rai lai emawa keimahnia thil tha lo kan thun thin vang pawhin hengte hi a thleng thei thin a ni.

 


Pathian hian khawvelah fa a nei em ni?


   

      Genesis 6:2 kan en chuan, ‘Pathian fapate chuan mihring fanute chu hmeltha takin an hmu a...’ tiin kan hmu a, ziak atang chuan Pathianin khawvelah fapa a nei ngei niin a lang. He thu han chhiar hi chuan rilruah Greek thawnthu a rawn lang thuai a, Zeus chuan khawvelah fapa pahnih Hercules leh Perseus a lo nei a nih kha; mi lian ho an awm thu pawh Bible-ah kan hmu a nih kha (Gen.6:4). Nimahsela Bible nen chuan a hrang hlak thung.

 

  

      Numbers 13:33 kan en pawhin kan hmu a, Israel mi enthlatu te chuan mi lian tak mai an hmu a, an lakah chuan khau ang lek an ni tih pawh an sawi. Thenkhat chuan heta milian a sawi te, Pathian fate tia a sawi te hi vantirhkoh sual, khawvela paihthlak ta te niin an ngai bawk thin. Joba 1:6 leh 2:1 kan en chuan Pathian fapate chu Pathian hmaah an inlan thin thu kan hmu a, he kan chenna khawvel aiawh hian Setana chu a kal a nih kha. Chuti a nih chuan Pathian fate han tih hian vantirhkoh paihthlakte kha sawiin, an zinga hotu ber Setana chu a inlan tihna a ni mai law’m ni tih ngaihdan chu a awm thei viau bawk awm e. Nimahsela, misual, an siamtu duhdan pawha nung peih lo chu Pathian fa tia sawi an nih a rinawm lem loh thung.

 

   Adama leh Evi kha mi derdep tak chu an ni hauh lova, an thlahteah pawh khan mi lian tak tak an awm ve zel tih pawh a lang. Pathian thu zawmtu chu Pathian fa an ni thin a, chu’ng mite pawh chuan dai dikloh an nei thin. Pathian fa han tih khan mihringte sawina tho a ni bawk awm e.Tunlai hunah pawh en ta ila, milian tak tak an la kat ve nuk tho hi maw. Ringtute hian ringlo mite hmuh hmelthat hi thil awl deuh mai a ni a, thenkhat erawh chu vana chhan chauh chi pawh a ni awm e.

 


Tui let khan khawvel a huap em?


    

     Bible-in chatuan a sawite, kumkhua a sawite hia huam chin a neih chang a awm chawk. Chutiang chuan Nova hunlaia tuilet khan huam chin a neiah mi thenkhat chuan an ngai thin. Genesis 7:17-20 te kan chhiar chuan tui chuan khawvel chu a chim vek tih kan hmu thei a, mi thenkhat chuan an awi lemlo thung. Tui let chuan tlang sang tak tak te a chim thu kan hmu a, mahse tawng 15 (20ft.) bak a chim hauh lo thung. Chutiang a nih mek lai chuan tui tam tak, khawvel puma tling hmur mai chu an awmna chin hriat lohvin an bo leh ta vek a nih kha.

 

  

        Khawvelah hian thil riral ve mai mai lo a awm a, a pun belh lova a kiam belh hek lo; chu thil chu tui hi a ni. Khawvela tui chu vanah a chhova, vana tui chu khawvelah a rawn lét leh mai thin. Nova hnu atang khan ruah chu a sur ta fo mai a, mahse khawvel chu tuiin a chim pil tawh ngai lo thung.  Pathianin thil a siam khan, a ni hnihnaah chuan ‘Tui leh tui inkarah boruak’ a awm tir tih kan hmu a (Gen.1:6), heta vana tui awm a sawi hi ruah tam tak a sawina a ni thei tho bawk. Khawvelah khan ruah a sur ngai lova, tupui pawh awm tho mah se tunlai angin a la tam tawk lova, ruah a sur chiah khan tui chu a tam belh ta sawt a, vanah ruah engemaw zat an chho leh a niang tih ngaihdan pawh a awm thei bawk ang. Engpawh nise, Pathioan thiltihtheihna hi mihring tan chuan nhgaihtuah thiam har tak chu a ni hrim hrim e.

 


Israel mite kha engvanga thungrulh nghalna dan nei nge an nih?


    

       Deuteronomy 19:21 te kan en chuan, ha aiah ha dan chu kan hmu a; chutiangin Pathian bawhchhia chu hrem nghal theihna dan a awm bawk. Khatianga mi in thil a tihsual a, a thil sual tih chu an finfiah thlap a nihchuan tihhlum an thiang thin. Israel mite kha Pathian hnam thlan an ni a, nimahsela kum 430 ngawt mai Aigupta-ah an awm tawh thung (Exo.12:40,41). Kum 400 chhung tihretheih an nih tur thu Abrahama hnenah sawi a ni a(Gen.15:1), Aigupta-ah khan hun engemaw chen chu nuamsa takin an khawsa tih a hriat theih awm e. Tihduhdah tuar a, an chin dan thin thil hrang hrang ang an nun tawh loh hnuah hruai chhuah chauh an ni a, an tan chuan khaw dur mai ni lo, tek a tlak a ngai hial a nih kha. Pathian hnam thlan, Isua Krista pianna atana mi pawimawh tak an nih vangin leh sual lakah an him theihna turin Pathianin he dan hi a pe ta mai niin a lang.

 


Samsona kha a nu leh pa te nen Timna khua an kal a, Sakeibaknei a tihhlum an hre lo, engvang nge?


   

      Roreltute 14:5 atanga kan chhiar chuan, Samsona chu a nu leh pa te nen Timna khua an pan a, an kal kawngah chuan grape huan an zu thleng bawk a. Nimahsela Sakeibaknei chuan lo rum khumin a tihlum ta mai a, a nu leh pa erawhin engmah an hriat loh thu kan hmu a nihkha. Kal ho vek sia an hmu ve lo kha thil mak tak a ni awm e.

 

    

       Samsona kha Pathianin Israel mite chhan chhuak tura a serh hran, Nazarit mi a ni. Chu’ng mite chuan zu leh uain bakah, grape tui in leh a rah tharlam pawh a ei a rem lo bawk (Num.6). Hei vang tak hian Samsona chu grape huan an thlen khan kawng dang zawhin a kal ta daih a, grape rah a ei lohna turin a insaseng ta a ni tih a hriat theih awm e.

 


Babulon kha engvanga lalram hmasa ber anga sawi nge a nih?


     

       Bible kan chhiar chuan lalram ropui tak mai kan hmu a, chu lalram chu Aigupta kha a ni. Nimahsela Daniela 2 kan chhiar chuan Nebukadnezzara khan mumang a nei a, milim lian tak hmuin a lu chu lalram hmasa ber, Babulon a nih thu kan hmu. Aigupta lalram ropuina chu khawvel hriat a ni a, Babulon ai pawhin a hming a lang hmasa zawk bawk.

 

 

       Babulon hming a lanna hmasa chu Josua 7:21 –ah khan a ni awm e, Akana’n Babulon puan tha tak a lak thu kha. Pathianin khawvel hun indawt dan a sawinaa a hmasa berah a hmang duh hrim hrim pawh a ni thei a, chutih rual chuan lalram hmasa ber a ni tho pawh a tihtheih bawk ang. Genesis 10:10 leh 11:9 te kan en chuan Babel in sáng chanchin kan hmu a, an sakna chu Sinar rama phai zawlah a ni. Hemi atang hian tawng hrang a rawn chhuak a. Chutiangin Daniela 1:2 –ah chuan Babulon lalin Jerusalem atanga a thil hawn chu Sinar ramah a dah tih kan hmu thei bawk a, Babel hmun kha Babulon ram ropui intanna nia ngaih theih a ni tho bawk ang.

 


Daniela bua Hriakthiha kha Lal Kura a ni em?


 

        Daniela 9:20 atanga kan chhiar chuan Gabriela chuan Daniela chu inlarna a hrilhfiah a, Hriakthiha chung chang rawn sawiin chu Hriakthiha chu lal a ni a, Israel mite tana mi pawimawh tak a ni. He Hriakthiha chung changa hian ngaihdan a inanglo viau theiin a rinawm a, mi thenkhat chuan Lal Kura kha he Daniela buin a sawi Hriakthiha ngei kha niin an ring bawk.

 


       Isaia 45:1 kan en chuan Kura chu Pathian hriakthih a nih thu kan hmu a, dawt tih chi zia zang a ni lo. Tichuan Israel mite kawng hawnsaktua tang turin Babulon chu a rawn hneh ta ngei a nih kha. Nimahsela Daniela buin a sawi erawh hi chu a ni hauh lo thung. Lal Kura hi hriakthih chu a ni ngei a, nimahsela Jerusalem tungding leh sa tha tura thu pek a chhuahna atana kawng sialtu pakhat a ni chauh zawk. Ezra 1:2,3 –ah chuan Kura (Cyrus) chuan Juda mite kir lehna thupek a chhuah a, hei hi 536BC nia ngaih a ni. Hei vang hian Daniela’n Hriakthiha a sawi hi a ni thei lo hrim hrim a ni.

 


Paradis leh Purgatory a awm em ni?


     

     Protestant –te Bible hmanah hi chuan Paradis hi vawi thum chauh a lang a, Luka 23:43; 2Kor.12:4 leh Thup.12:4 –ah te hian a ni (Version a zirin a danglam thei a, YLT 1898 –ah chuan Neh.2:8; Thu.2:5; Hla Thlankhawmte 4:13 –ah te hian a tarlang ve bawk). He Paradis hi thlarau chawlhláwkna anga ngaih a ni thin thung. Mahse Bible chuan hmun nuam tak, ram tuam tak, thil duhawm leh vanram sawina atan a hmang ber thin a, thlarau chawlhlawkna a nih thu engmaha  sawi  ngai lo. Quran pawhin Eden huan angin a lo sawi ve bawk.

 

  

      Purgatory pawh hi thlarau chawlhlawkna chikhat, hremhmuna paiha uiawm si, vanram kal tura inpeih chuang silo te awmna nia ngaih a ni. Nimahsela Bible zirtirnaah erawh a awm lova, he ngaihdan neitu te hian 1Kor.3:11-15 thu hi an la chhuak tlangpui a, Lungphum rem tawh sa lo chu lungphum dang tuman an rem thei tawh si lo va, chu lungphum chu Isua Krista chu a ni. Tin, lungphum chungah chuan tupawhin rangkachakin emaw, tangkain emaw, lung man tamin emaw, thingin emaw, hnimin emaw, buhpawlin emaw in sa sela, mi tin hnathawh chu a lang tawh ang. Ni chuan a tilang dawn si a, meia a inlar dawn avangin; mei ngei chuanin mi tin hnathawh chu eng ang nge a nih a fiah tawh ang. Tu hnathawh pawh a chunga a sak chu a awm reng chuan chu mi chuan lawmman a hmu ang. Tu hnathawh pawh a kan chuan chu mi chuan a chan ang; amah tak erawh chu chhandamin a awm ang, amaherawhchu meia kal tlang ang maiin.’ Nimahsela he Bible thu hian miin a thawh rah káng lai a hmuh a, chhandam tur nia a ngaih kha nikin niah chhandamna chang lova a hmuh hunah meia kaltlang ang maiin amah chu a na dawn tih a sawi. Hmangaihna vangin.



Thuziak hi i download duh em? : Hetah Click Rawh

No comments:

Post a Comment