Bible – Eng Nge A Tum?




    Bible hian mihring nun zelnaah hian hmun pawimawh tak a chang chho zel ti ila a sual awm love. A chhunga thute hi hian zir a hlawh viau a, khawvel hi siamtu a awm ngei a ni tih chu a sawi nasa hle bawk. Bible ringtute chuan a hlutzia chu an sawi fo thin a, thilsiam dan atanga khawvel tawp hun tur leh, thih hnua mihring awm zel dan tur puanchhuahna tha ber niin an sawi thin reng a ni. Mihring nun zalen lutuk tih ziaawmna atana siam a ni mai lo maw tih ngaihdan pawh neih theih a ni tho nain,  Pathian awmzia tarlanna a nih rinna leh pawmna chu a nasa zawk niin a lang. Mihring finna leh science thiamna hrang hrangin a hrilhfiah zawh loh thil tam tak chu a rawn hrilhfiah ta zel a, ‘Khawi atanga lokal nge kan nih? Engtin nge universe a lo awm? Kan thih hnuah khawnge kan kal dawn?’ tihte chu a rawn puang zar nia ngaih a ni.

 


   Kum 1694 atanga 1778 inkar khan Frech ramah chuan mi pakhat, Francois-Marie Arouet chu a rawn lang a, tun thlenga khawvelin a hriat dan erawh Voltaire tiin a ni thung. Hetih hun lai hian French lamah chuan Catholic leh mi khawsa thei deuh te khan ro an rel a ni ber mai. Kum 1715 atang khan French ramah chuan Sakhuanna harhna (Age of Enlightenment) a intan a, mi tam tak chuan kohhran rorel chu an dodal bawk. Mi thenkhat chuan Voltaire hi ‘Pathian awm ring sia sakhaw din tulna hre lo’ (Deist) niin an sawi thin. Ani hian sakhaw rawngbawltu Puithiamte chu a ngeih lem lova, inngaihna bawlhhlawh taka inhnamhnawih leh ei leh in ngaina tak an niin a lo sawi tawh bawk. 5thJanuary, 1767 –a Prussia lal, Frederick II lehkha a thawnnaah chuan ‘Kristianna chu thil atthlak leh ho tak a ni a, thil awm ang lo leh thisen chhuah hmang sakhua, khawvela natna hrik pu darhtu chu an ni…’ tiin a ziak a. Amah hi Bible hnialna tur hrethei tak (Biblical criticism) leh chik tak a ni a, chutih lai chuan kristiana miin an duhthua an awm erawh a dem chuang lo va, hetianga a chetna chhan ber chu sakhua chuan a thu neihna a hman sual nasat em vang a ni berin a lang. Kristian mai bakah sakhaw dang pawh sawi sel a nei nual nia sawi thin a ni. Amah ang chiah hian Bible chuan beitu leh sawi seltu a nei teuh bawk.Kum 1789 atanga 1799 –ah chuan French Revolution a rawn chhuak a, he hunah hian Bible pawh chuan hnawl a hlawh chiang hle. Kum 1793 a rawn nih meuh chuan French rorelna lian tak chuan Bible leh Kristianna chu hnawmhne maiah ngaia banin; an lal Louis XVI pawh an ban bawk a, French lal hnuhnung ber a ni zui ta hial a. Nimahsela a hnuah kristianna leh Bible chung changa an thutlukna chu  an sut leh thung. Kum 1799 –ah chuan Napoleon Bonaparte chuan thuneihna a rawn nei a,  1804 –ah an ram roreltuah tang zui zel bawk a  ni. Pope Pius Vi pawh 1798–ah manin French rama Valence –ah a thi ta nghe nghe a nih kha.



   Tun thleng hian Bible chuan sawiseltu a la nei reng a, a hma ang em ema nasa chu a ni tawh lo thung. Khawvelah hian Kristian sakhua chu zuitu ngah ber an ni a, Islam sakhuain a dawt nia sawi a ni. Eng sakhua pawh tia tanfung nei duh te chuan, chhandamna chu khawiah pawh a awmin an ring awm e; nimahsela kristian sakhuana chuan Bible ropuizia chu an sawi bang dawn lo thung. Misual ber thinlung thlak danglam a,tualthah hmang nun tingil thei khawpa chanchintha pai, thutak famkim a nihna chu an la sawi zel bawk ang.


Reference Article  :   Hetah Click Rawh


Thuziak hi i download duh em? : Hetah Click Rawh

No comments:

Post a Comment