Bible – Bo A Awm Em Ni?
Mi tamzawk chu an ni awm e, tuna kristiante Bible hi kim hle tura ngaihna nei te chu. Chutiang ni lovin, Bible hi lo hmu kim ta lo ila engtin nge ni ta ang le? Kan thurin inngahnaah hian, thil pawimawh tak hmuh hmaih neih hi thil hlauhawm tak a nihzia kan hrechiang vek si a, kan Bible hi a kim lo palh a nihchuan, a chhunga thu inziakte khan tuna kan thurin tamtak hi a rawn vaw thla chiah si ang a, ‘Ka mite chu hriatna an tlakchham avangin tihboral an ni a,’ (Hosea 4:6) tih kha kan chungah a thleng ve mai law’ng maw? Zawhna tam tak awm thei a ni ngei mai. Bible ziak a nihvang ngawta pawm duak duak a hi thil fuh ber a ni kher ang em tih pawh ngaihtuah tham tak a ni tho bawk awm e.
Thuthlung thar buah hian lehkhabu hmuh kim tak loh niawm taka lang a awm a, tirhkoh Paula lehkhathawn a ni nghe nghe. Kristiante ngaihpawimawh tak, thuthlung thar ziaka lehkha thawn tam zawk hi Paula ziak a ni awm e. Korinth mite hnenah Paula khan lehkha vawi thum vel chu a thawn nia rin theih turin thuziak a nei a, chu chu a thawn hmasak ber pawh a ni maithei bawk. ‘Ka lehkha thawnah khan inngaih hmangte pawl lo turin in hnenah ka ziak kha’ (1Kor.5:9) tiin a lo ziak a, chu a lehkha thawn chu hmuhchhuah lohvin a awm ta mai em ni tih theih a ni. Chutiang chiah chuan, ‘Tin, he lehkha thawnhi in zinga in chhiar hnuin Loadikei kohhranho zingah pawh chhiartir ve rawh u; nangni pawhin Laodikei khuaa mi kha lo chhiar ve bawk ang che u’ (Kolosa 4:16) tiin Laodikei mite hnenah lehkha a thawn ve thu a lo sawi bawk. Heng lehkhathawnte hi tun thleng hian hmuh a la ni lem lova, a ngai kawi duh tan erawh‘Lehkhabu chu a chhung thu a kim loh chuan a sawi tum kan hmuhthelh thei’ tia ngaih theih a ni tho mai. Nimahsela, a chhung thuin a tum ber chuChhandamtu chanchin a nih thu erawh Bible ringtute pawm tlan vek a ni thung ang. Thuthlung hlui bu lamah pawh lehkhabu pakhat, Jasara (Jasher) chu vawihnih ngawt mai a lang ve bawk a (Josua 10:13, 2Samu.1:18), hei erawh chu tun thlenga chhiar tur la awmin, Bible-ah erawh chuan tir a ni ta lo thung. 2Timothea 3:8 pawh kha Jasara (Jasher) bu atanga lakchhuah nia sawi a ni a, Jannia leh Jambria (Jannes and Jambres) te hi Jasara (Jasher) 79:27-ah an chuang.
Hetiang a nih mek lai hian lehkhabu engemaw zat chu Protestants chuan pawm lovin, Bible-ah pawh telh a ni lem lova, thenkhat erawh chu tuna kan Bible hman mékah hian an awm ngei a ni tih a lang ve tho bawk nen, ngaihtuahna tithui thei tak chu a ni ve awm e. Kan Pathian thu zirmi leh mithiam zawkte chuan Bible-ah nemkai lovin thurin innghahnan hmang lo mah sela, thenkhat erawh chuan (Roman Catholic) a la hmang ve reng thung. Eng nge a chhan ni ta ang le?
Lehkhabu – Bible-a Telh Loh, Bible-a Lang Si Te: Bible-ah hian lehkhabu hrang hrang inziak a awm nual a, mi tam zawk chuan an ngaihtuah zui lemlo thung ang. Keini’n ring lo mah ila, an awm ngei a ni tih Bible atang vékin a lang bawk si nen, tun thlenga chhiar tur awm leh awm chiahlo pawh an ni maithei, chu’ng te chu han en ila a tha awm e.
Jasara Lehkhabu (The Book of Jasher) - Hethu hi Jasara buah ziak ani lovem ni? (Josua 10:13), Jasara buah ziak a ni (1Samu.1:18)
Lalpa Indonate Bu (The Book of The Wars of The Lord) – ‘Chuvangin LALPA Indonate Buah chuan’ (Num.21:14). Jasara (Jasher) 90:48 –ah chuan he lehkhabu hi Mosia, Josua leh Israel naupangte ziak a nih thu a chuang.
Israel Lalte Lal Lai Lehkhabu ( Chronicles of The Kings of Israel) – ‘Jeroboama chanchin dang-a ral bei thu te, a rorêl thu te chu - ngai teh, Israel lalte lal lai thu ziakna buah chuan a chuang a’ (1Lalte 14:19), ‘Rehoboama chanchin dangte leh a thiltih zawng zawngte chu Juda lalte lal lai thu ziakna buah chuana chuang a ni lâwm ni?’ (1Lalte 14:29), ‘Zimria chanchin dangte leh, a phiarrukna thute chu Israel lalte lal lai thuziakna buah a chuang a ni lâwm ni?’ (1Lalte 16:20)
Nathana Lehkhabu, Ahija Hrilhlawkna Bu, Idova Inlárna Bu, Semaia Ziak Chanchin Bu, Gada Lehkhabu – ‘Solomona chanchin dangte chu a bul atanga a tawp thlengin zâwlnei Nathana ziak chanchin buah te, Silo mi Ahija hrilhlawkna buah te, Nebata fapa Jeroboama chungchâng thua zâwlnei Idova inlârna buahte a chuang lo vem ni?’ (2Chro.9:29), ‘Tichuan Rehoboama chanchin chu a bul atanga a tawp thlengin zâwlnei Semaia ziak chanchin bua leh zâwlnei Idova ziak chanchin bua thlahte chanchin zingah ziak a ni lâwm ni?’ (2Chro.12:15), ‘Rehoboama leh Jeroboama chu an indo reng mai a ni. Abija chanchin dangte leh a awm dan te, a thu sawite chu zâwlnei Idova hrilhfiahna buah a chuang a ni’ (2Chron. 13:22). ‘Ngai teh, lal Davida chanchin chu a tir atanga a tawp thlengin Zâwlnei Samuela lehkhabuah te, zâwlnei Nathana lehkhabuah te, Zâwlnei Gada lehkhabuah te a chuang a’
Lalram Awmdan Tur Lehkhabu (Samuela Ziak) – ‘Chutichuan Samuela chuan mipuite chu ram awm dan tûr chu a hrilh a, lehkhabuah a ziak a, LALPA hmaah chuan a dah a’ (1Samu.10:25).
Solomona Thiltih Ziahna Bu – ‘Solomona chanchin dangte leh, a thiltih zawng zawng leh a finnate chu Solomona thiltih ziakna buah a chuang a ni lâwm ni?’ (1Lalte 11:41).
Davida Lal Lai Chanchin Ziahna Lehkhabu – ‘Zeruii fapa Joaba chuan a han chhiar tan a, nimahsela a chiar zo lo va, Israelte chungah pawh thinurnaa lo thleng ta a; lal Davida lal lai chanchin ziakna buah a zat ziak a ni bawk hek lo’ (1Chro.27:24).
Samuela Lehkhabu – ‘Ngai teh, lal Davida chanchin chu a tir atanga a tawp thlengin Zâwlnei Samuela lehkhabuah te, zâwlnei Nathana lehkhabuah te, Zâwlnei Gada lehkhabuah te a chuang a’ (1Chro.29:29). He lehkhabu hi 1Samuela leh 2Samuela a ni thei thung.
Juda Leh Israel Lalte Chanchin Ziakna Bu – ‘Tin, ngai teh u, Asa chanchin chu a bul atanga a tawp thlengin Juda leh Israel lalte chanchin ziakna buah a chuang a ni’ (2Chro.16:11), ‘Tichuan Jothama thilti dang zawng zawng, a râl do zawng zawngte, a awm dan zawng zawngte chu, ngaiteh, Israel leh Juda lalte chanchin ziakna buah a chuang a’ (2Chro.27:7), ‘Hezekia thiltih dang zawng zawng te, a thiltih that te chu, ngai teh, Amoza fapa zâwlnei Isaia inlârna bu, Juda lal leh Israel lalte chanchin buah a chuang a’ (2Chro.32:32). He lehkhabu hi 1Lalte leh 2Lalte a ni thei tho.
Jehua Chanchin Ziakna Lehkhabu – ‘Tin, ngai teh u, Jehosaphata thiltih zawng zawngte chu abul atanga atawp thlengin Hanania fapa Jehua chanchin ziaknaah a chuang a ni, chu chu Israel lalte chanchin buah a chuang a’ (2Chro.20:34).
Lalte Chanchin Ziakna Lehkhabu – ‘Tichuan a fapate chungchâng thu te, a chunga phurrit tak lo innghah chungchâng thu te chu, ngai teh, lal chanchin hrilhfiahna buah chuan ziak a ni’ (21Chro.24:27).
Uzia Thiltih Bu, Isaia Inlárna Bu – ‘Tichuan Uzia thiltih dang zawng zawngte chu a bul atanga a tawp thlenga Amoza fapa zâwlnei Isaian a ziak a’ (2Chro.26:22), ‘Hezekia thiltih dang zawng zawng te, a thiltih that te chu, ngai teh, Amoza fapa zâwlnei Isaia inlârna bu, Juda lal leh Israel lalte chanchin buah a chuang a’ (2Chro.32:32). He lehkhabute hi Isaia Lehkhabu pawh a ni thei.
Hozaia Chanchin Ziakna Bu – ‘A tawngtaina te leh Pathian a khawngaihan leh a intihhnuai hmaa a sualna zawng zawng leh hmun sâng a siam a, Aseri leh milem siam chawp a dinna hmun zawng zawngte pawh, ngai teh, Hozaia chanchin ziakna buah a chuang vek a ni’ (2Chro.33:19).
Enoka Chanchin Ziakna Lehkhabu – ‘Tin, chu mite hnenah pawh chuan Enoka, Adama atanga pasarihna chuan a hril lawk a, "Ngai teh u, mi zawng zawng chunga rorel tur leh Pathian ngaihsak lote zawng zawng Pathian ngaihsak lohna hna Pathian ngaihsak lo chunga an thawh zawng zawng kawngah leh Pathian ngaihsak lo mi sualten a chungah thu khauh tak an sawi zawng zawng kawnga thiam loh chantir turin Lalpa chu a mi thianghlim singkhatte nen a lo kal a ni," tiin’ (Juda 14,15). He thu Juda’n a rawn sawi hi kan Bible hman mékah Enoka’n a sawi ngei a ni tih hmuh tur a awm lem lova, The Book of Enoch 2:1 (or 1:9)-ah erawh mi singkhatte nen an lokal dawn tih chu a chuang.
Assumption of Moses – ‘Nimahsela, Mikaela, vantirhkoh chungnung ber mah khan diabola nen an inbei a, Mosia ruang thua an inhnial laiin diabola chung thu relsakin a sawichhe ngam lo va, "Lalpan hau zawk che rawh se," a ti ta zawk a’ (Juda 9). He thu pawh hi Bible cháng dangah hmuh tur a awm lem lova, Antonio Ceriani’n a hmuhchhuah niin; kum 1861-ah a rawn tihchhuah tak kha a ni. Assumption of Moses emaw Testament of Moses tia hriat niin, a ziak (manuscripts) hi a kim loh nasat avangin a hmuh ang ang chu a tichhuak ta bawk. Juda’n a ziak hi, he lehkhabu, an hmuh kim tak lohvah a inziak nia ring an awm.
Martyrdom of Isaiah/Ascension of Isaiah - ‘..Lunga denin an awm a, thingzainaa zai bunin an awm a, thlemna an tawk a, khandaiha sahhlumin an awm a; beram vun leh kel vun sinin an vakvai a; rethei takin, hrehawm takin, tihduhdahin an awm a..’ (Hebrai 11:37). Hebrai 11 hian hmanlai mite chanchin a rawn sawi ber a, thingzainaa zai hlum an nih thute pawh hmuh a ni. Bible-ah chuan thuthlung hlui bu lamah pawh hmuh tur a awm lemlo thung. Nimahsela, Martyrdom of Isaiah/Ascension of Isaiah Bung 5:12,14 (V:12,14)-ah chuan Manasea (Manasseh) thupeka zai bun a nih thu leh, an zai chhung hian a tapin a au loh bakah Thlarau Thianghlim awmpuina nen a hmui chu a phun reng thu a sawi. Tin, Talmud (Yevamot 49b) pawhin Isaia chuManasea (Manasseh) thupeka zai bun a nih thu a lo sawi bawk.
Tirhkoh Paula’n Korinth Mite Hnena Lehkha A Thawn - ‘Ka lehkha thawnah khan inngaih hmangte pawl lo turin in hnenah ka ziak kha’ (1Kor.5:9). 1Korinth hmaah hian lehkha thawn hmasak a lo nei tawh niin a lang.
Tirhkoh Paula’n Laodikei Mite Hnena A Lehkhathawn - ‘Ka lehkha thawnah khan inngaih hmangte pawl lo turin in hnenah ka ziak kha’ (1Kor.5:9) tiin a lo ziak a, chu a lehkha thawn chu hmuhchhuah lohvin a awm ta mai em ni tih theih a ni. Chutiang chiah chuan, ‘Tin, he lehkha thawnhi in zinga in chhiar hnuin Loadikei kohhranho zingah pawh chhiartir ve rawh u; nangni pawhin Laodikei khuaa mi kha lo chhiar ve bawk ang che u’ (Kolosa 4:16).
Tirhkoh Paula’n Ephesi Mite Hnena A Lehkhathawn – ‘Chuvang chuan kei Paula, nangni Jentailte avanga Krista Isua mi tang hian – nangni tan Pathian khawngaih enkawlna hna mi pek kha in lo hre tawh chawk ang a; khatia, thuruk chu hriattirnaa hriattira ka awm kha, hmana tawitea ka ziak ang thu kha’ (Ephesi 3:1-3).
Isua Chungchang Hrilhlawkna Inziahna Thenkhat - Tichuan Pathian Lehkha Thu hriat nan an thinlung a tifing ta a; tin, an hnenah, “Hetiangin ziak a ni, ‘Krista chuan hrehawm a tuar ang a, ni thum niin mitthi zing ata a tho leh ang a, ama hmingin simna thu leh sual ngaihhnathiamna thu Jerusalem khuaa tannin, hnam tin an hril ang,’ tiin...” (Luka 24:46-47). Heta Isuan a sawi hi zawlneite ziak a ni ngei ang tih chu a rin theih mai a (Luka 24:44), mahse Bible-ah erawh hmuh tur a awm lo thung. A tluk teuh ber chu‘Ni hnih chinah chuan min tinung ang a; Ni thum niah min kaitho vang a, a hmáah kan awm ang,” (Hosea 6:2) hi a ni awm e.
Kan Bible hman mékin a tarlan lehkhabute leh amah leh amah inhrilhfiah tia kan sawi thinah chuan, a chhunga awm velo lehkhabu a awm nual tih chu a lang awm e. Thenkhat chu chhiar tur awm tawh lo a nih laiin, a then erawh chu chhiar tur a la awm thung. Bible bu thenkhatin tawngkam emaw, thuziak an lakchhuahna ni awma lang lehkhabu dang pawh chhiar theih a la awm nual. Chutih rualin Bible-a lang lem lo, Protestant te pawm tak loh a awm nual a, Bible-in an tawngkam leh an hming emaw a sawilan zingah pawh rinna tehfung atana hman zui tak loh pawh a awm tho bawk. Héngte avang hian Bible chu a rintlak ta lo tihna pawh a ni chuang lovang. Engkim hi sawisel duh tan chuan sélna tur a awm zel a, kan hriat tur tawk Bible-ah hian ziak a nih rin tawp mai hi a fuhna chen a awm niin a lang. Tupawh niin eng mi pawh ni ila, Kristian hmingpua BIBLE hi thurin innghahnaa hmang tan chuan, kan thurin innghahna nasa zawka zir erawh kan tihmákmawh a ni.
Reference Article : Hetah Click Rawh
Thuziak hi i download duh em? : Hetah Click Rawh
No comments:
Post a Comment