Bible – Apocrypha Kha Khawnge?
Hun eng emaw chen chu Bible-ah hian Apocrypha bute hi a lo tel ve tawh thin. Nimahsela Rome ram pumah kristianna chu sakhaw pawimawh tak nia an ngaih hma zawng kha chuan, kristian hmasa te chuan an hmang lem lo thung niin a lang. Apocrypha hi Deutero-canonical ti pawha sawi thin a ni a, Greek tawnga Bible ziak awm hmasa, Isua Krista hun thleng pawha an hman Septuagint or LXX –ah pawh telh a lo ni tawh bawk. Jerome khan Latin Vulgate a siam khan a lo dah tel tawh a, Martin Luther pawhin a German Bible tawp lamah a hlawmin a lo dah ve bawk. King James Version 1611-ah pawh dah tel niin, a hnu kum 274-na, 1885AD-ah chuan a dah ta lo a ni. Hetih lai mék hian Hebrai Bible (Massoretic Text)-ah chuan hmuh tur a awm ve lo thung.
Apocrypha bua awm te: 1&2Esdra, Tobit (Tobita), Judith (Judithi), Esther (Estheri), Wisdom of Solomon (Solomona Thufing), Ecclesiasticus, Baruch (Baruka), Letter of Jeremiah (Jeremia Lehkhathawn), Prayer of Azariah (Azaria Tawngtaina), Susanna (Susani), Bel and The Dragon (Bel Leh Dragon), Prayer of Manasseh (Manasea Tawngtaina), 1&2Maccabees (Makabia), The Songs of The Three Children (Naupang Pathum Fakna Hla). Tin, Book of Enoch, Book of Jasher, Psalm 151 leh Jubilees te pawh hi ziak thenkhatah chuan a awm tho bawk.
Heng a hnuaia mi te hi chhiar theiha awm nia chhal an ni. Thenkhat hi chu hmanlai lal hovin an chhinchhiahna atanga an hmuh nia sawi an ni thung:
The Gospel of Birth Mary, The protevangelion, The First Gospel of The Infancy of Jesus Christ, The Gospel Of Thomas, The Epistles of Jesus Christ and Abgarus King of Edessa, The Gospel of Nicodemus/The Acts of Pontius Pilate, The Appostles’ Creed, The Epistle of Paul The Apostle To The Laodiceans, The Epistle of Paul The Apostle To Seneca, The Acts of Paul and Thecla, The First Epistle Clement To The Corinthians, The General Epistle of Barnabas, The Second Epistle of ClementTo The Corinthians, The General Epistle of Barnabas, The Epistle of Ignatius To The Ephesians, The Epistle of Ignatius To The Magnesians, The Epistleof Ignatius To The Trallians, The Epistle of Ignatius to The Romans, Epistle of Ignatius To The Philadephians, The Epistle of Ignatius To Polycarp, The Epistle of Polycarp To The Phillipians, The Shepherd of Hermas, The Second Book of Hermas, Letters of Herod and Pilate, The Lost Gospel According To Peter, The First Book of Adam and Eve, The Second Book of Adam And Eve, The Letter To Aristeas, Fourth Book of Maccabees, The Story of Ahikar, The Teastaments of The Twelve Patriarchs.
Apocrypha bute hi a ngaihnawm angreng viau. Martin Luther khan ‘Heng lehkhabute hi Thlarau Thianghlim thawkkhum an ni velo, mahse chhiar atan chuan a thain a tangkai tho’ tiin a lo sawi daih tawh a, hei vang tak hian German tawnga Bible a lehlinah pawh a telh ta tho a ni. Roman Catholic chuan Council of Trent (1545 – 1563)-ah Bible-a rin luhna a lo pawm leh a (An pawm hun hi 1546 a ni), heihi Protestant chuan an helh hle bawk. ‘Thirty-nine Articles (1571, Anglican Church), VI’ chuan He Apocrypha bute hi an kohhran innghahna atan hman a nih loh tur thu an sawi a, ‘Belgic Confession (1561), 6’ leh ‘Westminster Confession of Faith (1647), 1.III’ pawhin Apocrypha chu Bible bua telve tur a nih loh thu leh, Thlarau Thianghlim tháwkkhum a nih ve loh thu an lo tarlang ve bawk. 7thMarch, 1804 khan mi tamzawkin BIble an chhiar theihna turin William Wilbeforce leh Thomas Charles mai bakah mi hrang hrang bultumin Bible Society a rawn ding a, ‘British and Foreign Bible Society’(BFBS) tiin an invuah a. He pawl hi hmeichhe naupang pakhat Mary Jones, Bible lei tura mél 20 ngawt mai Bala, Gwynedd-a kal ta vanga rawn ding chho zel nia sawi thin a ni a, mitinin an tawng ngeia Bible an chhiar theih chu an duhthusam a ni. Kum 1825 – 1827 chhovah chuan BFBS zingah Apocrypha chu Bible-a tello tura duh an tam hle a, 1813-ah pawh ‘tháwkkhum a ni velo’ tia hnialna pawh a lo tawng daih tawh a ni. Hetih lai hian Bible Society chu a peng a awm nual a, chung peng hrang hrang chuan BFBS hi an thlunzawm ber a tih theih awm e. 1825-ah chuan Edinburgh Society chuan BFBS chu lehkha a thawn a, ‘British and Foreign Bible Society hian Apocrypha thehdarhna hi in ti tawp dawn nge, Scottish Society hi a inhnukdawk dawn?’ tiin. Nimahsela engmah awmzia a nei thei ta lova, kum 1827 thleng chu inhnialna a awm chhunzawm reng bawk. Tihngaihna dang a awm tak si lohvah chuan Scottish Bible Society (Edinburgh & Glasgow Society) chuan BFBS chu an chhuahsan ta hial a, an rinna tawmpui an awm ve teuh bawk nen. England lam atang pawhin thlawptu a nei zel a, Apocrypha bute chu Bible-a chuan tir a ni ta lo hial reng a ni. Tunah chuan Bible Society enkawltu ber chu United Bible Society niin, kum 1948-ah khan a ding a, Swindon,England-ah a awm.
Apocrypha bute dodal a nih chhan ber pakhat chu Bible ziak dang nen an inan loh em vang hi a ni ber awm e. Dawi thil chung chang tam tak awmin, thawnthu (myth) hrang hrang nena hmehbel rem mai niin a lang. Tobita 6:5-8 kan en chuan ‘Tobita chuan sangha ril chu a khei a, a mít leh a lung leh a thin chu a dahkhawm a. Sangha chu a then a chhum a, an ei a, a bang chu chi a al a, a dahtha a.Media ram an hnaih thlengin an kal ta zel a. Tobia chuan angel chu, “Ka thian, Azaria, Sangha lung leh thin leh mit hi eng damdawiah nge tha?” tiin a zawt a. “A lung leh a thin rawh khu kha a hmei a pa tibuaitu ramhuai ur chhuah nan a tha a, an dam ngei ang a, a tibuai ngai tawh lovang. A mít kha mita thil var bawh hnawih atan a tha a ni. Hnawih la, chhem la, a mit chu a lo tha leh mai ang,” a tia’ tiin dawi thil lam chu vantirhkohin a sawi a. Hetiang bawk hian Bela leh Dragon 1:27 – ah chuan, ‘Daniala chuan fár hnai te, sa thau leh sam hram a chhum pawlh a, a hmet hláwm a, Dragon chu a ei tir ta a. Dragon-n a han ei chuan a pum a puara, a puak keh ta a..’ tiin a lo ziak ve bawk. A chhunga lehkhabute hian belhchian an dawl lutuk lem lova, Judithi 1:1 –ah chuan Nebukadnezzara chu Ninevi khawpuiah awmin Assuria lal a nih thu kan hmu a, a nihna takah chuan Babulon lal a ni thung; chu chuan hmanlai chanchin ziakna (history)-ah pawh belhchian a dawl lo tih a lantir awm e. Apocrypha bute hi 400 BC leh 200 BC inkara ziah nia ngaih an ni a, hemi inkar hian Israelte chuan zawlnei an nei tawh rihlo bawk. Tichuan, zawlnei Malakia leh thuthlung thar intan chhoh lai vel (johana a lan thleng) inkar chu kum 400 vel nia ngaih a ni. Protestant te chuan he hun hi ‘Intertestamental Period’ tiin an sawi a, Catholic chuan ‘Deuterocanonical Period’ tiin an sawi thung. Apocrypha-ah pawh ‘Israel mite tan hun khirh tak a ni, an zinga zawlnei an awm takloh hnua an thil tuarah chuan a la nasa ber’ (1Makabia 9:22) tiin a inziak ve bawk.
Apocrypha ang chiah hian Bible-a chhiar tel loh lehkhabu hrang hrang te chu belhchian dawl tak an ni lo ve bawk. Thuthlu ng thar lama mi ni awma lang, Thomas’ Gospel of The Infancy of Jesus Christ (Chanchintha Thoma Ziak) –ah chuan Isua’n a naupan mlaia thil mak a tih hrang hrang a inziak a, a thinrim vanga naupang a tih vár vek thu te (Bung 2:2-4) leh a thinrim vanga naupang a hauh hlum thu te (Bung 2:8,9) pawh a awm bawk. Ziak hrang hrang pawh thutak khúka khúkpui hluai theih loh tur a ni tlangpui niin a lang. Thuziak thenkhat hi chu Greek thawnthu (myth) nen pawh inang tak tak a awm a, chhiar atan chuan thil pawi lutuk nia lang lem lo, inzirtirna atan chuan thil tha ni chuang miah silo ti ila a dik mai awm e.
Pathian nung bia inti, thurina Bible hmangtute rin atan chuan tuna kan hman mék hi hman tlak tak a ni ngeiin a lang. Nimahsela, mahni thurin pawh hrechiang hauh lo hian kristian sakhuaah a ni emaw, kan awmna kohhran theuhvah hian kan lo nghet ve tawp ang a, kan lo tawngpawng sahuai thingvawn mai ang tih chu thil hlauhawm tak a ni thung. Khawvelah hian sakhaw hrang hrang 4200 vel awm anga ngaih a nih lai hian, kan awmna sakhua chu dik ber ti chung siin a thu ken leh a nihna kan hriatloh mawlh hi thil hlauhawm tak a ni bawk awm e. Zir tur tam tak a awm a, mi thenkhat chuan hriat hnem chu buaina nia an ngai thin hi thil hlauhawm tak a ni. Albert Einstein chuan tihian tawngkam a lo nei tawh a, ‘Zirna i chawlhsan chiah khan i thihna kawng i zawh tan chiah a ni’ tiin. Hriatna hi mihring ti ropuitu pakhat chu a ni ve hrim hrim, thil hre tam apiang chu mifing nia ngaih theih an ni bawk ang; tupawh hian mahni huang (sakhua/kohhran) chauhva thu leng vak ngaihven lo ila, midang zirtirna pawh ngaihthlak leh zir sak hi kan chin atan a pawimawh hle niin a lang. Midang zirtirna kan ngaihthlak leh zir avang ngawt khan kan zawm dawn tihna chu a ni chuang hauh lova, hriatna kan zawng a nih erawh chuan hriat tam luat a awm lo thung. Khawi hmunah pawh hlawkna zawngtu apiang chuan a hmu ziah thin.
Reference Article : Hetah Click Rawh
Thuziak hi i download duh em? : Hetah Click Rawh
No comments:
Post a Comment